مطابق نظر یکی از محققان برجسته در زمینه مطالعات گوروئیسم و رئیس مرکز تحقیقات و ارزیابی جریان‌های معنوی، معلمان معنوی را می‌توان به سه دسته کلی تقسیم کرد؛ شامل اساتید کوچک (گوروها)، اساتید بزرگ و آواتارها.

اساتید کوچک (گورو‌ها)

منظور از اساتید کوچک معلمانی هستند که عملکرد آنها محدود به فرقه و سلسله‌ای مشخص یا روایت محدودی از یک دین خاص می‌باشد و اکثر اساتید کوچک که آنها را با نام گورو نیز می‌شناسیم. آنها یک مبلغ دینی محسوب می‌شوند و کار آنها تبلیغ دین یا فرقه‌ای خاص می‌باشد و بنابراین عملکرد آنها بومی و کاملاً سنتی (برحسب فرهنگ منطقه‌ای) محسوب می‌شود.

اساتید بزرگ

این معلمان غالباً طرح‌کنندۀ دکترین و نظریه (یا نظریاتی) هستند که جنبه‌ای فرافرقه‌ای و فرادینی دارد. اندیشه‌ها و تعلیمات این اساتید به گونه‌ای است که در ابعاد مختلف زندگی و در ابعاد مختلف اجتماعی و تمدنی قابل تفسیر و تبیین و بسط‌پذیر است. به این افراد معلمان زندگی‌، معلمان جهانی و اساتید باطنی نیز گفته می‌شود. تعداد این اساتید بزرگ در هر دوره از زمان (و من جمله در دورۀ فعلی که آخرین دوره محسوب می‌شود) دوازده نفر می‌باشد. راما کریشنا، مهربابا، ساتیا سای بابا، اشو راجنیش، کریشنا مورتی، ماها ریشی و ایلیا «میم» از جمله اساتید بزرگ محسوب می‌شوند.

آواتار

این کلمه به معنای حلول خداوند در قالب انسانی و تجسم عامل الهی می‌باشد. معادل این مفهوم در اسلام، مقام خلیفة اللهی است و در فرهنگ‌های دینی و معنوی دیگر هم معادل همین مفهوم وجود دارد. آواتار، قطب الهی و استاد اعظم و… مفاهیمی مشابه همدیگر هستند و به فردی اطلاق می‌شود که در رأس نظام اساتید حق قرار دارد‌. از دیدگاه اساتید، آواتار (قطب الهی) در عصرکنونی در دسترس مردم قرار ندارد و این احتمال وجود دارد که هیچ یک از افرادی که با عنوان آواتار در ملاء عام ظاهر شده‌اند و با این عنوان فعالیت می‌کنند، آواتار نباشند و تنها انعكاسی برای تداوم فعالیت‌های آواتار اصلی باشند. شاید به دلیل وجود همین شایعات دربارۀ افراد احتمالی، این عنوان مطرح شده است که به قطب الهی در سطح جهان، ماهاآواتار (برترین و بزرگ‌ترین آواتار) گفته می‌شود. دربارۀ این فرد گزارشات و مستندات بسیاری وجود دارد که واسطۀ آنها اساتید بزرگ یا بعضی از اساتید کوچک می‌باشند.